بررسی نقش صمیمیت اجتماعی و شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان

Transcript

1 فصلنامه مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی Journal of Research in Psychology and Education شماره شانزدهم بهار 1396 صص Vol 2, No 16, 2017, P شماره شاپا ) ( ISSN ( ) بررسی نقش صمیمیت اجتماعی و شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان 2 ناهید رستم زاده. 1 محمد نریمانی 1. دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه محقق اردبیلی ایران. نویسنده مسئول nahid.rostamzade@gmail.com 2. استاد گروه روانشناسی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه محقق اردبیلی ایران چکیده دارد narimani@uma.ac.ir هدف پژوهش حاضر بررسی نقش صمیمیت اجتماعی و شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان بود. این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. جامعه آماری این پژوهش را کلیه دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی شهر اردبیل در نیم سال اول 1394 تشکیل میدهند. آزمودنیهای پژوهش 66 نفر از دانشجویان دانشگاه بودند که به روش نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای انتخاب شدند. برای جمع آوری دادهها از مقیاس صمیمیت اجتماعی میلر پرسشنامه شادکامی آکسفورد و پرسشنامه فرسودگی تحصیلی ماسالخ استفاده شد. یافتهها به روش همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیری تجزیه و تحلیل شد. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که ارتباط منفی معناداری بین شادکامی و فرسودگی تحصیلی وجود )0/005<P(. به عبارتی 60 درصد از فرسودگی تحصیلی به وسیله شادکامی تبیین میشود. دانشجویان با شادکامی باالتر فرسودگی تحصیلی پایین تری را تجربه میکنند. واژههای کلیدی: صمیمیت اجتماعی شادکامی فرسودگی تحصیلی دانشجویان

2 / 16 مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی سال دوم شماره شانزدهم بهار 1396 مقدمه 1 یک نشانگان روان شناختی است که در دهه 70 میالدی توسط فرودنبرگر 2 مطرح شد و در فرسودگی حقیقت حالتی از خستگی ذهنی و هیجانی است که از فشار باالی نقش محدودیت زمانی و فقدان منابع الزم برای انجام وظایف محوله ناشی می گردد )توپینن تانز اجاروی وانن کالیمو و جاپینن میکائیلی افروز و قلیزاده 1391 نریمانی عالی ساری نصیرلو و موسی زاده 1393( و پیامد هایی چون اضطراب افسردگی بی خوابی افت عزت نفس سوء مصرف مواد غیبت از کار کاهش تعهد کاهش مالمد شیروم توکر عملکرد و افزایش مشکالت سالمتی را به دنبال دارد )ماسالخ شوفلی و لیتر برلیز و شاپیرا 2006(. متغیر فرسودگی به موقعیت ها و بافت های آموزشی گسترش پیدا کرده و از آن با عنوان فرسودگی تحصیلی 5 نام برده می شود )سالمال آرو 6 و همکاران 2008( و شامل سه بعد خستگی هیجانی زوال شخصیت )فردیت زدایی( و تمامیت فردی کاهش یافته 7 )ناکارآمدی( می باشد. خستگی هیجانی به احساس تهی شدن از منابع هیجانی اشاره دارد و به عنوان مؤلفه ی استرس فردی مورد مالحظه قرار می گیرد )ماسالخ و جکسون 1984(. زوال شخصیت به پاسخ های منفی بد بینانه یا بی رغبتی فرد در محیط کار نسبت به سایر افراد مربوط می شود که به عنوان مؤلفه ی بین فردی فرسودگی مورد بررسی قرار می گیرد )ماسالخ و همکاران 2001( و خصیصه هایی چون بدبینی سردی و عدم صمیمیت را در پی دارد )ماسالخ 1998(. سر انجام تمامیت فردی کاهش یافته که اشاره به احساس کاستی در شایستگی و میزان باروری و حس کارایی پایین فرد دارد که به عنوان مولفه ی خود ارزیابی فرسودگی مورد بحث قرار می گیرد)شوفلی و اسکرز 2002(. دالیل مختلفی وجود دارد که باعث می شود فرسودگی تحصیلی از عرصه های مهم تحقیقاتی به شمار آید. از آن جمله می توان به تأثیر فرسودگی بر عملکرد تحصیلی تعهد دانشجویان به انجام امور آموزشی دانشکده عالقه به ادامه تحصیل و مشارکت علمی پس از فراغت از تحصیل اشاره کرد )نومن 8 و همکاران 1990(. براساس مطالعهای که میکائیلی و همکاران )2013( انجام دادند مشخص شد که فرسودگی با عملکرد تحصیلی رابطه منفی و معناداری دارد. همچنین مطالعاتی وجود دارد که بیان میکند فرسودگی 9 کاهش کیفیت زندگی را به دنبال دارد )تاکای و همکاران 2009(. بنابراین نکته قابل تامل این است که اگر دانشجویان دچار خستگی عاطفی جدی ودر نتیجه فرسودگی شوند از یک سو عملکرد تحصیلی پایین 1 Burnout 2 Freudenberger 3 Toppinen- Tanner, Ojaarri, Vaananen, Kalimo& Jappinen 4 Maslach, Schaufeli & Leiter 5 Academic bernout 6 Salmela Aro 7 Reduced personal accomplishm 8 Neumann 9 Takai

3 بررسی نقش صمیمیت اجتماعی و شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان / 17 تری خواهندداشت که این خود به عنوان مانعی برای پیشرفت و عاملی برای نگرانی و استرس بیشتر نیز تلقی می شود و از سوی دیگر کیفیت زندگی روابط بین فردی و شغلی به طور کلی بهداشت روانی فرد تحت تأثیر قرار می گیرد. بدین ترتیب به نظر می رسد با توجه به شیوع باالی فرسودگی تحصیلی شناسایی عوامل پیش بینی کننده فرسودگی تحصیلی و بررسی ارتباط بین آن ها میتواند قدم مثبتی جهت رفع موانع پیشرفت تحصیلی و بهبود کیفیت زندگی و سالمت روانی فرد باشد. 1 که ظرفیت باز بودن دو سویه و مشارکت در روابط با دیگران تعریف شده است صمیمیت اجتماعی 1995( 2 از عوامل کلیدی در سالمت و بهزیستی روانی افراد به شمار می رود )نولر فنی و )ریف وکیز پترسون 2001(. بنابراین با توجه به اهمیت و نقش صمیمت اجتماعی در روابط بین فردی و سالمت روانی فرد از یک سو و اثر مخرب فرسودگی تحصیلی بر سالمت و بهداشت روانی فرد از سوی دیگر به نظر میرسد میتوان رابطه ای را بین صمیمیت اجتماعی و فرسودگی تحصیلی برقرار نمود و به بررسی نقش صمیمیت در پیش بینی فرسودگی تحصیلی پرداخت. 3 تکالیف صمیمیت یکی از ویژگی های مهم روابط بین فردی در اوایل بزرگسالی است. اریکسون صمیمیت را در گذر از مرحله نوجوانی به بزرگسالی به عنوان عامل کلیدی می دانست )دانشورپور تاجیک اسمعیلی شهرآرای فرزاد و شکری 1376(. به اعتقاد برک صمیمیت در روابط بین فردی نزدیک مثل رابطه با دوستان نزدیک والدین و همسر دیده می شود )دانشورپور 1385(. از نشانه های داشتن توانایی صمیمیت تمایل برای شرکت در تعامل های نزدیک گرم ارتباطی و متعهد است که نقش اساسی در زندگی موفق و پربار فرد بزرگسال دارد )دانشورپور غنایی شکری و زین آبادی 1386(. در ارتباط با صمیمیت اجتماعی تحقیقات کمی انجام شده است که به بررسی ارتباط صمیمیت و حمایت های اجتماعی با سالمت روان افراد پرداخته است. پیروی و عابدیان در بررسی»رابطه حمایت اجتماعی با سالمت روانی دانشجویان ورودی دانشگاه تهران«در سال تحصیلی دریافتند که حمایت اجتماعی خانواده رابطه مثبت و معنی داری با سالمت روانی افراد دارد) r=0/25 ( و عمده ترین عوامل بازدارنده دانشجویان از انواع خطر ها در حین تحصیل دسترسی به منابع حمایت اجتماعی و سبکهای مقابله با استرس می باشد. همچنین در پژوهشی که تقوی و محمد نیا در ارتباط با ترس از صمیمیت و تاثیر آن بر بهداشت روان دانشجویان انجام دادند مشخص شد که بین ترس از صمیمیت و سالمت روان رابطه منفی و معناداری وجود دارد و دانشجویانی که ترس از صمیمیت کمتری دارند اختالالت روانی کمتری را نیز تجربه می کنند. 1 Social intimacy 2 Ryff & keyes 3 Erikson

4 / 18 مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی سال دوم شماره شانزدهم بهار ( 1 احساس صمیمیت را تمایل برای شرکت در یک رابطه اریکسون )1986 نقل از مونتگومری حمایت کننده و مهر آمیز بدون از دست دادن»خود«در آن رابطه می دانست. وی در فرضیه خود 2 بخش صمیمیت را الزمه شادکامی و رضایت از زندگی عنوان کرده است. به اعتقاد اریکسون شادکامی مهمی از کیفیت زندگی است. بنابراین متغیر دیگری که به عنوان پیش بین فرسودگی تحصیلی مورد بحث قرار می گیرد شادکامی است. شادکامی یکی از شش هیجان بزرگ یعنی تعجب ترس خشم شادکامی تنفر و نگرانی است. کامل ترین تعریف از شادکامی توسط آرگایل و کروس لند )1987( 3 ارائه شده است که شادکامی را دارای سه بخش مهم دانسته اند: عاطفه مثبت یا احساس خوشی نداشتن احساس منفی مانند افسردگی و اضطراب و رضایت از زندگی. از نظر آرگایل مارتین و لئو )1995( 4 داشتن روابط و تعامل با دیگران هدفمند بودن زندگی دوست داشتن دیگران و دوست داشته شدن از سوی دیگران و رشد شخصیتی از اجزای شادکامی هستند )رستگار و همکاران 1393(. شادکامی به احساس خوشبختی پایدار در زندگی شخصی مفید بودن برای خود و جامعه تحقق آرزوها و رفع نیازهای اساسی اطالق می شود. شخصی که شادکام است از زنده بودن خود احساس رضایت و خوشبختی می کند و دیگران از زندگی او سود می برند ضمن اینکه احساس شادکامی مقطعی نبوده بلکه به صورت مستدام ادامه دارد )امیر حسینی 1384(. شوارز و استراک )1991( 5 معتقدند که افراد شادکام اطالعات را در جهت خوش بینی و خوش حالی خود پردازش و تفسیر می کنند. نتایج مطالعات کمپبل 6 و همکاران )1976( کانتریل )1965( 7 داینر 8 و همکاران )1993( حاکی از یک همبستگی کوچک اما معنادار بین تحصیالت و شادکامی می باشد. داینر و همکاران )1993( اظهار می کنند که همبستگی به دست آمده بین تحصیالت و شادکامی در افراد کم در آمد را می توان به نقش تحصیالت در ایجاد عالیق وسیع تر نسبت داد که منجر به فراهم آمدن منابع شادمانی بیشتر میگردد. بخش اعظمی از ارتباط بین تحصیالت و شادمانی از همبستگی تحصیالت با موفقیت شغلی و در آمد ناشی می شود )کشاورز و وفاییان 1386(. همچنین فورنهام وکریستوفر )2007( در پژوهشی با عنوان ویژگی های شخصیتی هوش هیجانی و شادکامی های چندگانه دریافتند که هوش هیجانی به طور مثبت پیش بینی کننده ی شادکامی است. از طرفی هم در پژوهشی که با نام هوش هیجانی و فرسودگی شغلی مدیران توسط کوت و گلدن )2008( 9 انجام شد رابطه منفی بین هوش هیجانی و فرسودگی شغلی را نشان 1 Montgomery 2 Happiness 3 Argyle & crossland 4 Martin & Leo 5 Schwarz & Strack 6 Campbell 7 Cauntryl 8 Diener 9 Cout & Golden

5 بررسی نقش صمیمیت اجتماعی و شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان / 19 داده شده است. همچنین زاف )2007( 1 در مطالعه ای نشان داد که قابلیت های هیجانی با هر سه عامل فرسودگی شغلی رابطه دارد و کارکنان هوشمند از نظر هیجانی به نحو مقبول تری از عوارض فرسودگی شغلی در امان می مانند. همچنین نتایج پژوهش پورزارعی )1382( در بررسی رابطه ی بین هوش هیجانی سالمت روان و شادکامی در دانش آموزان متوسطه شهرستان فراشبند نشان می دهد که بین هوش هیجانی و شادکامی رابطه مثبت وجود دارد )قلتاش 1390(. با توجه به این که سوابق پژوهشی رابطه ی روشنی را بین صمیمیت اجتماعی و شادکامی با فرسودگی نشان نمی دهد و از طرفی هم فرسودگی تحصیلی متغیری است که شیوع باالیی دارد و می تواند تأثیر بسیار مخربی بر آینده شغلی و تحصیلی دانشجویان بگذارد و همچنین سالمت روانی آنان را تحت شعاع قرار دهد الزم به نظر می رسد که به بررسی نقش صمیمیت اجتماعی و شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان بپردازیم که هدف اصلی پژوهش حاضر است. روش این پژوهش توصیفی از نوع همبستگی و از طریق رگرسیون چند گانه است. از این روش برای بررسی رابطه ی یک متغیر وابسته )مالک( و چند متغیر مستقل )پیش بین( استفاده می شود. این روش به ما کمک می کند تا بفهمیم چگونه مجموعه ای از متغیر ها قادر به پیش بینی یک متغیر خاص هستند. این تحقیق قصد تغییر در هیچ یک از متغیر ها را ندارد و در محیط طبیعی و بدون دستکاری انجام می شود صمیمیت اجتماعی و شادکامی به عنوان متغیر های پیش بین و فرسودگی تحصیلی به عنوان متغیر مالک در نظر گرفته شده است. جامعه نمونه و روش نمونه گیری : جامعه ی آماری این پژوهش کلیه دانشجویان دانشگاه محقق اردبیلی در سال تحصیلی بودند که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از بین 10 دانشکده دانشگاه محقق 4 دانشکده انتخاب شد و از هر دانشکده هم 2 گرایش تحصیلی انتخاب و در نهایت براساس فرمول تعیین حجم نمونه برای رگرسیون چند گانه استاندارد نمونه ای به حجم 66 نفر فراهم شد. برای جمع آوری اطالعات از ابزارهای زیر استفاده شد: پرسشنامه فرسودگی تحصیلی ماسالخ :MBI(SS) این پرسشنامه سه حیطه فرسودگی تحصیلی یعنی خستگی هیجانی بی عالقگی تحصیلی و ناکار آمدی تحصیلی را می سنجد. مقیاس فرسودگی تحصیلی دانشجویان اصالح شده ی مقیاس عمومی فرسودگی ماسالخ MBI(GS) می باشد که توسط شوفلی و همکاران )1996( ساخته شده است )شوفلی و همکاران 2002(. پرسشنامه مذکور 15 ماده دارد که از طریق طیف 7 درجه ای لیکرت از هرگز )0( تا همیشه )6( نمره گذاری می شود. خستگی تحصیلی 5 ماده بی عالقگی تحصیلی 4 ماده و ناکارآمدی تحصیلی 6 ماده دارد. 1 zaph

6 / 20 مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی سال دوم شماره شانزدهم بهار 1396 سوال های و 13 مربوط به خرده مقیاس خستگی هیجانی سوال های و 14 مربوط به خرده مقیاس بی عالقگی و سوال های و 15 مربوط به خرده مقیاس ناکارآمدی تحصیلی هستند که البته سوال های این خرده مقیاس به صورت وارونه نمره گذاری می شوند. پایایی پرسشنامه را سازندگان آن به ترتیب 0/82 0/70 و 0/75 برای سه حیطه ی فرسودگی تحصیلی محاسبه کرده اند. اعتبار پرسشنامه را محققان با روش تحلیل عامل تأییدی محاسبه کرده که شاخص های برازندگی تطبیق شاخص برازندگی افزایشی و شاخص جذرمیانگین مجذورات خطای تقریب مطلوب گزارش کرده اند. نعامی )1388( پایایی این پرسشنامه را برای خستگی تحصیلی 0/79 برای بی عالقگی تحصیلی 0/82 برای ناکارآمدی تحصیلی 0/75 محاسبه کرده است. وی ضرایب اعتبار این پرسشنامه را از طریق همبسته کردن آن با پرسشنامه فشارزاهای دانشجویی )پوالدی ری شهری 1374 به نقل از نعامی 1388( به دست آورده است که به ترتیب برابر 0/45 0/42 0/38 محاسبه شده و در سطح p 0/ 001 معنی دار است. در پژوهش عزیزی ابرقوئی )1389( آلفای کرونباخ محاسبه شده برای کل پرسشنامه 0/85 و برای حیطههای خستگی هیجانی بدبینی و ناکار آمدی تحصیلی به ترتیب 82/ 0/77 0/66 است. و 0 مقیاس صمیمیت اجتماعی میلر :(MSIS) میلر و لفکورت )1982( 1 این مقیاس را برای ارزیابی صمیمیت دریافتی از روابط مختلف طراحی کردند. این مقیاس در بردارنده دو گروه سوال است که شش سوال برای توصیف فراوانی صمیمیت و 11 سوال برای شدت صمیمیت تجربه شده در زمان کنونی اختصاص داده شده اند. همه ی سوال ها با بهره گیری از مقیاس 10 درجه ای لیکرت از خیلی به ندرت )1( تا همیشه )10( پاسخ داده می شوند. سوال های 2 و 14 به صورت معکوس نمره گذاری می شوند. میلر و لفکورت )1982( ضریب آلفای کرونباخ را در اجراهای گوناگون این مقیاس 0/86 تا 0/91 گزارش کردند. آن ها همچنین ضریب پایایی به روش باز آزمایی به فاصله زمانی بیش از دو ماه را 0/84 و با فاصله زمانی بیش از یک ماه را 0/96 گزارش کردند. این پرسشنامه را دانشورپور )1385( در ایران به فارسی ترجمه کرد و به دنبال آن چند نفراز اعضای هیات علمی روایی محتوا و تطابق فرهنگی آن را تایید کردند. سپس ضریب آلفای کرونباخ آن در بررسی مقدماتی که در یک نمونه ی 330 نفری انجام شده 0/79 به دست آمد )دانشور پور و همکاران 1385(. پرسشنامه شادکامی آکسفورد :)OHI( این پرسشنامه در سال 1989 توسط آرگایل مارتین و کروسلند ساخته شد. شیوه ساخت آن به این صورت بود که این پژوهشگران از طریق رایزنی با آرون تی بک جمالت مقیاس افسردگی بک را وارونه کردند و 21 گویه به دست آوردند. سپس با بررسی های نهایی مقیاس 29 گویه ای پرسشنامه شادکامی آکسفورد پدید آمد. هر گویه در این پرسشنامه شامل 4 عبارت است که از صفر تا سه نمره را به خود اختصاص می دهند. در نهایت فرد نمره ای بین 0 تا 87 به دست 1 Miller & Lefcourt

7 بررسی نقش صمیمیت اجتماعی و شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان / 21 میآورد که نمره باالتر نشانه شادکامی بیشتر است. آرگایل و همکاران )1989( پایایی این پرسشنامه را با استفاده از روش آلفای کرونباخ در مورد 347 آزمودنی مورد بررسی قرار دارند و ضریب آلفای 0/90 را به دست آوردند. همچنین علی پور و نور باال )1378( نیز ضریب پایایی آن را با استفاده از روش آلفای کرونباخ بر روی 132 نفر 0/93 به دست آوردند. اعتبار آزمون نیز در تحقیق آرگایل و همکاران )1989( مورد بررسی و تایید قرار گرفت )نشاط دوست و همکاران 1388(. نتایج در پژوهش حاضر جنسیت و سن مد نظر نبود به همین دلیل به صورت کلی بر روی دانشجویان نمونه مورد نظر اجرا شد و برای تجزیه و تحلیل از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج با استفاده از جداول نشان داده می شود : جدول) 1 ( : میانگین و انحراف معیار متغیرهای پژوهش متغیر میانگین انحراف معیار 32/46 12/81 15/67 126/19 45/22 41/90 صمیمیت اجتماعی شادکامی فرسودگی تحصیلی جدول )1( اطالعات مربوط به میانگین و انحراف معیار مؤلفه های صمیمیت اجتماعی شادکامی و فرسودگی تحصیلی را نشان می دهد. همانطور که مالحظه می شود میانگین )و انحراف معیار( نمره کلی متغیرهای شادکامی به ترتیب برابر با )12/81( 45/22 صمیمیت اجتماعی )32/46( 126/19 و فرسودگی تحصیلی در دانشجویان )15/67( 41/90 است. جدول )2( : ضریب همبستگی صمیمیت اجتماعی و شادکامی و فرسودگی تحصیلی مولفه های خودشفقتی صمیمیت اجتماعی شادکامی آماره ضریب پیرسون سطح معنیداری ضریب پیرسون سطح معنیداری فرسودگی تحصیلی 0/027 0/828-0/602 0/000 همان طور که در جدول )2( مشاهده می شود بین شادکامی با فرسودگی تحصیلی رابطه منفی معناداری وجود دارد )0/005 >p(. اما بین صمیمیت اجتماعی با فرسودگی تحصیلی رابطه معنی داری دیده نمی شود.

8 / 22 مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی سال دوم شماره شانزدهم بهار 1396 مدل رگرسیون باقیمانده کل متغیرهای پیش بین SS جدول )4(: نتایج تحلیل رگرسیون چند گانه استاندارد متغیرهای صمیمیت اجتماعی شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی SIG 0/000 F 17/90 MS 2892/84 161/58 DF / / /455 ضرایب غیراستاندارد ضرایب استاندارد ARS R 2 R sig 0/000 T 8/73 BETA - B /22 75 SE 8/61 CONSTANT /736 0/342 0/362 0/602 0/000-5/97-0/602 0/123 شادکامی -0 صمیمیت اجتماعی 0/998 0/003-0/000 / /049 طبق نتایج جدول 4 ضرایب بتای متغیرهای پیش بین نشان میدهد که از بین متغیرهای مورد بررسی شادکامی )0/60-= β( قابلیت پیش بینی متغیر وابسته را دارد. یعنی 60% از واریانس فرسودگی تحصیلی به وسیله شادکامی تبیین می شود. بحث و نتیجه گیری هدف پژوهش حاضر بررسی ارتباط و نقش متغیرهای صمیمیت اجتماعی و شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان دانشگاه محقق بود. نتایج نشان داد که بین شادکامی و فرسودگی تحصیلی رابطه ی منفی معناداری وجود دارد یعنی با افزایش شادکامی فرسودگی تحصیلی کاهش می یابد. با توجه به اینکه سابقه پژوهشی روشنی که به طور دقیق به بررسی رابطه شادکامی با فرسودگی تحصیلی بپردازد موجود نبود پژوهش حاضر نشان دهنده نقش شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی است. نتیجه پژوهش در واقع به گونه ای همسو با پژوهش کوت و گلدن )2008( است که رابطه منفی بین هوش هیجانی و فرسودگی تحصیلی را نشان میدهد که می توان شادکامی را از مؤلفه های هوش هیجانی دانست. از طرفی بر اساس پژوهش پورزارعی )1382( بین هوش هیجانی سالمت روان و شادکامی رابطه مثبت

9 بررسی نقش صمیمیت اجتماعی و شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان / 23 وجود دارد. در نتیجه افرادی که شادکامی باالتری دارند از سالمت روان بیشتری برخوردارند. بدین ترتیب با بکارگیری فنونی که باعث افزایش سطح سالمت روان و شادکامی افراد می شود می توان فرسودگی تحصیلی را کاهش داد متغیری که نقش مخربی در پیشرفت تحصیلی و آینده شغلی دانشجویان دارد. از جمله محدودیت های پژوهش منحصر بودن آن به حوزه تحصیلی است که پیشنهاد می شود پژوهشهای آتی این رابطه را در حوزه سازمان و فرسودگی شغلی بررسی کنند. همچنین با توجه به اینکه پژوهش حاضر منحصر به دانشگاه محقق اردبیلی بود امید است در آینده در سطح کل دانشگاه های شهر اردبیل انجام پذیرد. محدودیت دیگر استفاده از روش همبستگی است که پیشنهاد می شود در آینده در قالب یک طرح تجربی انجام پذیرد و روابط علی به صورت دقیق مورد بررسی قرار گیرد.

10 / 24 مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی سال دوم شماره شانزدهم بهار 1396 فهرست منابع و مآخذ 1. شریفی فاطمه نوروزی کیان حسینی محمدعلی آسایش حمید و نوروزی مهدی )1393(. عوامل مرتبط با فرسودگی تحصیلی در دانشجویان پرستاری و پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی قم. آموزش پرستاری نریمانی محمد عالی ساری نصیرلو کریم و موسی زاده توکل )1393(. مقایسه اثر بخش آموزش متمرکز بر هیجان و کنترل تکانه بر فرسودگی و عواطف مثبت و منفی دانش آموزان مبتال به ناتوانی یادگیری. ناتوانی های یادگیری میکائیلی نیلوفر افروز غالمعلی و قلیزاده لیال )1391(. ارتباط خود پنداره و فرسودگی تحصیلی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دختر. روان شناسی مدرسه مرزوتی رحمت اله حیدری معصومه و حیدری الهلم )1392(. بررسی رابطه عدالت آموزشی با فرسودگی تحصیلی دانش آموزان دانشگاه علوم بهزیستی و توان بخشی. گامهای توسعه در آموزش پزشکی )3( کاظمی زینب )1391(. اثر بخشی آموزش تحلیل رفتار متقابل بر صمیمیت اجتماعی دختران فراری. مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان رستکار سمانه عبدالهی محمدحسین و شاهقلیان مهناز )1393(. اعتیاد به اینترنت صمیمیت اجتماعی و شادکامی در دانشجویان. روانشناسی تحلیلی: روانشناسان ایران 11)42(. 7. عظیم زاده پارسی آرزو حسینی مهر علی و رحمانی عذرا )1390(. بررسی ارتباط بین مؤلفه های مدل پنج عاملی شخصیت و شادکامی دانشجویان. فصلنامه روانشناسی تربیتی کشاورز امیر و وفاییان محبوبه )1386(. بررسی عوامل تأثیر گذار بر میزان شادکامی. روانشناسی کاربردی 2)5(. 9. هیبتی مرتضی )1389(. بررسی رابطه شادکامی و ادراک خود با فرسودگی شغلی معلمین منطقه آباده خشک. پایان نامه کارشناسی ارشد. 10. قلتاش عباس صالحی مسلم و بهمئی سمیه )1390(. رابطه هوش هیجانی با فرسودگی شغلی و شادکامی مدیران مدارس شهر مرودشت. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی 5)2( نعامی عبدالزهرا )1388(. رابطه بین کیفیت تجارب یادگیری با فرسودگی تحصیلی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه شهید چمران اهواز. مجله مطالعات روان شناختی 5)3(. 12. عزیزی ابرقوئی محسن )1389(. رابطه بین خود کار آمدی و کفیت تجارب یادگیری با فرسودگی تحصیلی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه عالمه طباطبائی )ره( تهران. پایان نامه کارشناسی ارشد.

11 بررسی نقش صمیمیت اجتماعی و شادکامی در پیش بینی فرسودگی تحصیلی دانشجویان / دانشورپور زهره تاجیک اسمعیلی عزیزا... شهرآرای مهرناز فرزاد ولی ا... و شکری امید )1386(. تفاوت های جنسی در صمیمیت اجتماعی: نقش سبک های هویت. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران 13)4( علیپور احمد نورباال احمد علی اژه ای جواد و مطیعیان حسین )1378(. شادکامی و عملکرد ایمنی بدن. مجله روانشناسی

12